- Co to jest CETA czyli Comprehensive Economic and Trade Agreement (Wszechstronna Umowa Gospodarcza i Handlowa)
We wtorek 5 lipca 2016 r. Komisja Europejska oficjalnie przekazała umowę CETA (umowa handlowa pomiędzy Unią Europejską a Kanadą) do ratyfikacji Radzie UE. To jeden z ostatnich kroków, które mają doprowadzić do wejścia umowy w życie: później zajmie się nią jeszcze Parlament Europejski. Co dalej? Tu powstał konflikt. Zdaniem Komisji Europejskiej już na tym etapie CETA będzie mogła wejść w życie, bo jej negocjowanie leży wyłącznie w kompetencjach KE. Z kolei według niektórych państw Unii – m. in. rządu Niemiec – konieczna jest jeszcze ratyfikacja przez wszystkie państwa Unii, bo CETA jest tzw. umową mieszaną, która wkracza w zakres kompetencji instytucji krajowych – inaczej nie będzie miała mocy prawnej. We wtorek unijna komisarz ds. handlu Cecilia Malmström poinformowała, że Komisja zapyta jednak o zdanie wszystkie unijne państwa. Ale zanim to nastąpi, CETA wejdzie w życie na podstawie tzw. “tymczasowego stosowania”.
CETA młodszy brat TTIP
CETA jest też poligonem doświadczalnym – ma przygotować grunt pod TTIP, która ma wejść w życie ok. 2027 roku. Obie umowy budzą spore kontrowersje i są przedmiotem krytyki ze strony organizacji pozarządowych, związków zawodowych i stowarzyszeń rolniczych.
Trwające od 2009 roku negocjacje w sprawie CETA od początku były tajne. Przez pięć lat – aż do podpisania porozumienia 26 września 2014 roku – obywatele państw Unii i Kanady o trwających nad ich głowami negocjacjach wiedzieli tylko tyle, ile wyciekło do prasy: jeden z rozdziałów CETA już w 2009 roku opublikował portal Wikileaks. Cały tekst ujawniono dopiero po jego podpisaniu – przy akompaniamencie społecznych protestów. W 2014 roku przeciwko podpisaniu CETA i TTIP w Europie zebrano ponad 1 mln podpisów.
Zarzuty przeciwników umowy CETA są analogiczne do zarzutów wobec TTIP. Najważniejszy: CETA wprowadza ISDS – prywatne trybunały arbitrażowe, w których koncerny będą mogły skarżyć państwa, gdy te wprowadzą niekorzystne dla nich, ograniczające ich zyski prawo. Jawność takich postępowań jest często ograniczana. Sztandarowym argumentem krytyków jest przypadek Australii, która została pozwana przez branżę tytoniową za próby wprowadzenia ograniczeń w reklamowaniu jej wyrobów. W obliczu krytyki do ostatecznej wersji CETA dodano więc zapisy, które mają zapewnić większą transparentność postępowań.
Koniec oscypka?
Drugi ważny argument przeciwników umowy to zniesienie niemal wszystkich ceł na produkty rolnicze i otwarcie europejskiego rynku na nieskrępowany import mięsa i ryb z Kanady – co może uderzyć w mniej konkurencyjne europejskie rolnictwo.
Pozostaje też kwestia produktów regionalnych. Zgodnie z CETA żaden region Polski nie znalazł się na liście chronionych nazw geograficznych. Oscypek nie będzie już więc nazwą produktu produkowanego w konkretnym regionie Polski, ale będzie można bez problemu produkować go w Kanadzie – mówi Piotr Trzaskowski z fundacji Akcja Demokracja, która uczestniczy w zbiórce podpisów przeciwko CETA w obecnym kształcie. Pod petycją – która zostanie przekazana polskiemu rządowi – podpisało się już 15 tys. osób.
- Wyjaśnienie struktur UE
Komisja Europejska
Komisja Europejska, oficjalnie Komisja Wspólnot Europejskich, to rodzaj rządu Unii Europejskiej, odpowiedzialnego za bieżącą politykę Unii, nadzorującą prace wszystkich jej agencji i zarządzającej funduszami Unii. Siedzibą Komisji jest Bruksela. Po wejściu w życie traktatu nicejskiego członkami Komisji jest każdorazowo tyluż komisarzy, ile państw liczy Unia (od początku lipca 2013 roku, po wejściu Chorwacji liczba ta wynosi 28). Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określony dział pracy, są więc oni odpowiednikami ministrów w zwykłym rządzie. Ich wyznaczenia dokonuje jednak nie przewodniczący Komisji, lecz rządy poszczególnych państw. Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami – są politykami, których powołanie rekomenduje Rada Europejska i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.
Rada UE
Rada Unii Europejskiej, dawniej zwana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej, a od Traktatu z Lizbony zwana po prostu „Radą”, jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Rada UE przybrała obecną nazwę na mocy własnej decyzji w 1993 roku. Jednakże w traktatach stanowiących podstawę Unii cały czas widnieje nazwa Rada (Wspólnot Europejskich). Członkami są ministrowie resortowi poszczególnych krajów członkowskich.
Możliwe konfiguracje Rady UE:
- Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych
- Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin)
- Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA)
- Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów
- Rada ds. Konkurencyjności
- Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii
- Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa
- Rada ds. Środowiska
- Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury.
Parlament Europejski
Parlament Europejski jest jednoizbowy i reprezentuje obywateli państw należących do Unii. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu. Parlament Europejski liczy obecnie (na mocy Traktatu z Lizbony) 750 członków (deputowanych) plus przewodniczący, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia „europarlamentarzysta” lub „eurodeputowany”, natomiast oficjalne określenie brzmi: „poseł do Parlamentu Europejskiego”. Najważniejsze uprawnienia Parlamentu to:
- współudział w tworzeniu prawa poprzez:
- konsultacje;
- współpracę;
- współdecydowanie;
- akceptację (zgodę) – uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej;
- uprawnienia budżetowe – Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania;
- uprawnienia kontrolne;
- zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego;
- prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów);
- prawo zadawania pytań Komisarzom;
- zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie;
- powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich.
Rada Europejska
Radę Europejską tworzą szefowie rządów państw członkowskich i prezydenci Francji i Finlandii oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji.
Przewodniczący Rady Europejskiej jest wybierany przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres 2,5 roku z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji, przy czym Przewodniczący Rady Europejskiej musi pochodzić spoza grona Rady Europejskiej. Obecnie jest nim Donald Tusk.
Rada Europejska zbiera się co najmniej 4 razy w roku, na dwóch formalnych i dwóch nieformalnych, krótkich, zwykle dwudniowych posiedzeniach. Zgodnie z traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie formalne spotkania Rady odbywają się w Brukseli.
- Próba zrozumienia procedury uchwalania CETA
Pytania
We wtorek 5 lipca 2016 r. Komisja Europejska oficjalnie przekazała umowę CETA (umowa handlowa pomiędzy Unią Europejską a Kanadą) do ratyfikacji Radzie UE.
Komisja Europejska składa się z 28 komisarzy, a więc po jednym z każdego z państw Unii. Ich wyznaczenia dokonują rządy poszczególnych państw.
Pojawiają się więc pytania:
- Kiedy Komisja Europejska głosowała nad przekazaniem umowy CETA do ratyfikacji?
- Kto imiennie był w wtedy komisarzem wyznaczonym przez rząd Polski?
- Jak głosował polski komisarz w sprawie przekazania umowy CETA do ratyfikacji?
- Jak głosował polski komisarz w sprawie wejścia w życie CETA bez ratyfikacji przez wszystkie państwa Unii?
- Jak głosował polski komisarz w sprawie wejścia w życie CETA na podstawie tzw. “tymczasowego stosowania”?
Protokoły
Umowy CETA nie ma wśród priorytetów Komisji Europejskiej ani w jej planach na rok 2016. Informacje o skierowaniu umowy do ratyfikacji są wśród „news” na stronie Komisji Europejskiej http://ec.europa.eu/news/index_en.htm#all|1. Tam z datą 05.07.2016 r. pod adresem http://ec.europa.eu/news/2016/07/20160705_2_en.htm jest tekst oświadczenia komisarz Cecilii Malmström.
Chociaż komisarze nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami to jednak komisarz reprezentuje politykę kraju, którego rząd wyznaczył go do pełnienia funkcji. Od 2014 roku na pięcioletnią kadencję Komisarzem ds. Rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości i MŚP została wybrana ElżbietaBieńkowska.
Oczywiście linkowane teksty nie odpowiadają na pytania dotyczące sposobu głosowania polskiej komisarz. Na stronie http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/index.cfm?language=pl
są publikowane protokoły z posiedzeń Komisji Europejskiej ale ze zwłoką 2 – 3 tygodni. W opublikowanych brak jest informacji o sposobie głosowania konkretnego komisarza. Brak jest nawet zbiorczej ilości głosów za przyjęciem konkretnej uchwały i przeciwko.
Z kolei na portalu Rzeczpospolita, pod adresem http://www.rp.pl/Gospodarka/307079860-Umowa-Unii-Europejskiej-z-Kanada-ofiara-Brexitu.html?template=restricted jest informacja, jakoby Przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker samodzielnie zmienił decyzję w sprawie sposobu procedowania CETA. Wcześniej Komisja Europejska przekonywała jakoby do ratyfikacji zgoda parlamentów narodowych jest zbędna bo Komisja Europejska posiada wystarczające kompetencje.
Informacje dotyczące “tymczasowego stosowania” CETA, przed ratyfikacją nie mają potwierdzenia z innych źródeł. „Tymczasowe stosowanie” mogło mieć sens wyłącznie wtedy, gdyby zgoda parlamentów narodowych nie była potrzebna.
Zapytanie o informację publiczną
W celu uzyskania odpowiedzi na postawione wcześniej pytania można spróbować wystosować do instytucji w Polsce wniosek o dostęp do informacji publicznej zgodnie z Ustawą z dnia 6 września 2001 r.